Page 18 - Forskningsetikk 1-2022

Joel Glover og Jan Brinchmann ved UiO/OUS er er blant dei som har forska på kimærar i i i i i i i Noreg Foto: Fredrik Naumann / / Felix Foto Foto – For å å å sjekke at at det ein lagar frå stam­ celler celler på laboratoriet blir fullverdige celler celler vev eller eller eller organ med full full funksjon må ein ein ein nesten setje det ein ein ein har laga inn i i i i i i i ein ein ein kropp Slik blir dyr brukte som vertsorganismar forklarer Glover Ei anna retning av forskinga har som framtidsmål å å kunne bruke dyr for for eksempel grisar eller kyr som grobotn for for menneskeorgan Då blir blir dyret nærmast som eit dyrkingsmedium der der organet blir blir «sådd» og der der stamcellene er er er frøa Forsøk på tidleg fosterstadium
Utviklinga har gitt stadig fleire forsøk med å å å å lage kimærar ved å å å å sprøyte embryonale stamceller frå frå eitt individ individ inn i i i i i i i i i i i i i ein såkalla blastocyst frå frå eit eit eit anna individ individ Ein blasto­ cyst cyst er er eit eit veldig tidleg fosteranlegg hos pattedyr Ein griseblastocyst kan for eksempel bli genmodifisert til å ikkje avvise menneske­ celler celler Deretter kan forskarane sprøyte inn menneskelege stamceller Meininga er er er å å styre dette til å å bli ein ein gris med eitt eller fleire menneskelege organ organ Deretter kan kan organa bli bli hausta Det blir stadig uttrykt håp om at slike metodar kan kan eliminere risiko for for avvising som er er ei stor utfordring ved all transplantasjon i i i i i i i i i i i i i dag Mekanisk fjerning av dei tidlege anlegga til bestemte organ i i i i i i i i i i grisefosteret er er er ein mogeleg framgangsmåte Då vil dei menneskelege stamcellene gå inn og og og fylle tomrommet og og utvikle organet Ein kan også genredigere blastocysten slik at cellene til eit bestemt organ ikkje blir danna i i i i i i i i i i i i det heile Dette er ei ei ei ny retning for for forskinga skildra i i i i i i i i i i rapporten The Emerging Field of Human Neural Organoids Transplants and and Chimeras: Science Science Ethics and and Governance frå The National Academies of Sciences (NAS) i i i i USA Då vil introduserte humane stamceller etter kvart kunne finnast i i fi i i i i i alt vev i i fi i i i i i dyret men gi det det største bidraget fi i i i i i i i i tomrommet etter det det eliminerte organet Metoden heiter blastocystkomplementering på fagspråket – Kan viske ut grenser
– Noko av kjerneproblemet i i i i i den etiske diskusjonen om om om kimærar er er er er om om om ein risikerer å viske ut grensene mellom menneske og og dyr seier Henrik Vogt Han er er er postdoktor ved Senter for medisinsk etikk og og Hybrid Technology Hub ved UiO I fjor blei det ståhei rundt ei ei ei forskar­ gruppe som hadde sett humane stamceller inn i i ape­embryo Det var snakk om om krabbemakak­apar Verdas første kimære embryo med celler frå både ape og og menneske flytta grensene for kva som er er mogeleg å å å å å få til og og og var ein sensasjon Det skapte også negative reaksjonar Ingen av embryoa levde i i i i i i meir enn 19 dagar og dei dei fekk aldri utvikle seg til foster sidan dei dei ikkje blei sette inn i i i i i i i i i i i i i i ei ei ei ei ei livmor Likevel kom ein diskusjon om om det verkeleg er er er er er naudsynt
å gjere slike eksperi­ ment med med primatar som er er er er er nært i i i slekt med med menneske Det etiske rammeverket for for forsking på ikkje­menneskelege primatar er er strengare enn enn enn for for for eksempel for for for gnagarar og enkelte var urolege for for for for korleis denne typen forsking ville påverke opinionen Ein av forskarane som leia arbeidet var Juan Carlos Izpisua Belmonte utviklings­ biolog ved Salk Institute
for Biological Studies i i i i i i i USA Han understreka at målet ikkje er er å lage menneske­apar 18 FORSKNINGSETIKK | | NR 1 1 | | 2022