Page 5 - Forskningsetikk 1-2020

vil det vere uetisk ikkje å gjere det viss du
med høgt sannsyn kan redde liv. Vaksine trinn for trinn
For ebola­viruset var det opplagt at
tidleg vaksinering var rett, meiner ho. • Preklinisk utvikling: Ein undersøkjer
– Når det gjeld koronaviruset, er eg den potensielle vaksinen i eit
meir i tvil. Parallelle teststudiar vil vere laboratorium. Også verknad og
ein fordel, men verkeleg å kutte svingar er tryggleik blir evaluert.
ingen god idé.
• Fase I: Her studerer ein tryggleik og
Jobbar med ein «hurtigvaksine» immunrespons hos ei mindre gruppe
Sjølv jobbar ho med å utvikle eit vaksine­ frivillige menneske.
format for pandemisk influensa, populært • Fase II: Vaksinen blir testa på den
kalla fugleinfluensa. Mellom 40 og 90 faktiske målgruppa.
prosent av menneske som får denne
sjukdomen, døyr. • Fase III: Ein overvakar tryggleik over
I dag kan ikkje fugleinfluensa smitte månader eller år på ei større gruppe
Bjørg Dystvold Nilsson i organisasjonen mellom menneske. Men for eitt av virusa menneske. Etter dette søkjer ein
Coalition for Epidemic Preparedness styresmaktene om godkjenning.
Innovations (CEPI). Foto: Privat. skal det berre to mutasjonar til før det
kan skje. • Fase 4: Overvakinga av effekt og
– Vi reknar det som eit tidsspørsmål før tryggleik held fram etter at vaksinen
det kjem eit nytt virus som kan gje ein har blitt godkjend.
epidemi, fortel Grødeland.
Då gjeld det å ha vaksineformat klare, Kjelde: Vaksine.no
– Men arbeidet må ha ein kvalitet og der dei fleste tryggleiksundersøkingane
standard som gjer at du kan få dokumenta­ er gjorde på førehand. Slik kan ein putte
sjon til godkjenning av vaksinen, seier han. inn det spesifikke genet frå viruset sitt Utvikling av koronavaksine
Det er viktig å følgje godt med på signal overflate protein, fullføre testinga og få
om biverknader, legg han til. Då nokon vaksinen ut på marknaden. Kanskje vil • Det nye koronaviruset, SARS-CoV-2,
fekk leddbetennelse under arbeidet med det berre ta fire månader, i staden for kan gje luftvegsinfeksjon hos
ebola­vaksinen, stoppa ein utviklinga til eitt til to år. menneske. Milde symptom er mest
årsaken og alvorsgraden var kartlagd. vanleg, men sjukdomen (Covid-19)
– Ein har aldri før testa effekten av ein Tryggleik viktigast har også hatt dødelege utfall.
koronavaksine i menneske. Biverknader Også CEPI byggjer vidare på det som finst
kan oppstå her også, så ein må haste med frå før. Organisasjonen vart oppretta etter • Det er kunngjort 39 vaksinekandida-
varsemd. ebola­epidemien for å framskunde tar. Utviklinga av dei tre første er
utviklinga av vaksina mot moglege finansiert av organisasjonen CEPI.
– Risikoen bør vere stor epidemiar. Hovudsetet er i Noreg. • Dei første kliniske forsøka (fase I)
Viss ein skal vaksinere på eit tidleg stadium, CEPI samarbeider i dag med fleire i regi av CEPIs utviklere starta i
bør ein stå overfor eit virus med potensielt selskap som vil utvikle ein korona­vaksine. midten av mars. Dei første studiane
høge dødstal, meiner Gunnveig Grødeland, – Krava til tryggleik for vaksina er av vaksinens effekt (fase III) er
forskar ved Institutt for klinisk medisin svært strenge. Det kan vi ikkje kompro­ planlagde i byrjinga av 2021.
ved Universitetet i Oslo. misse med. Men byggjer vi vidare på
– Du introduserer ein utryggleik i folket eksisterande teknologi, kan vi få eit Kjelder: Folkehelseinstituttet og vaksine­
forskar Gunnstein Norheim.
når vaksinen ikkje er ferdig testa. Samtidig forsprang, seier Bjørg Dystvold Nilsson.

– Ingen garanti mot biverknader

Ifølgje Christian Syvertsen, – Normalt skal ein vaksine testast på Ved alvorleg smittsam sjukdom kan ein
forskar ved Statens lege- minst 3000 menneske før det blir gitt vaksine godkjennast med mindre data
enn normalt.
marknadsføringsløyve. Men sjølv då kan
middelverk, er vaksinar mot det hende at ikkje alle biverknader er – I slike tilfelle får produsenten ei
infeksjonar svært trygge lege - plukka opp, seier han. godkjenning med vilkår, der produsenten
må skaffe meir data på effekt og tryggleik i
Dette såg ein etter ei storstilt
middel. Men ein produsent kan vaksinering mot svineinfluensa i 2009. ettertid, seier Syvertsen.
Under ebola­utbrotet gjekk det fire nye
ikkje garantere for sjeldne Folkehelseinstituttet tilrådde vaksinering, år før vaksinen vart endeleg godkjend i
men fleire fekk sjukdomen narkolepsi i
biverknader. etterkant. EU og USA.

FORSKNINGSETIKK | NR. 1 | 2020 5