Page 17 - Forskningsetikk 1-2020

Dødehavsrullane stammar frå mellom 250 år før
vår tidsrekning og år 70 etter vår tidsrekning.
Denne delen er utstilt ved Qumran-holene, der
bokrullane opprinneleg blei funne.
Foto: Chameleons Eye / REX / NTB scanpix.

dei gi nye svar om den tidlege bibelen?
Nokre av bokrullane var godt bevarte,
men mange var i småbitar. Arbeidet med
sortering, transkripsjon, omsetjing og
fotografering av manuskripta tok over
50 år og fylte 40 bind. Først i 2001 blei
det annonsert at alle Dødehavsrullane var
vitskapleg publiserte.
Frå 2002 dukka det likevel opp fleire
nye, påståtte fragment av dødehavsrullar
på antikvitetsmarknaden. Både museum,
samlarar, forskings­ og utdannings­
institusjonar og forskarar omfamna dei.
Mange av fragmenta blei selde for
svimlande summar. Ein av dei første
kjøparane var den norske samlaren
Martin Schøyen, som har ei av dei største
private manuskript samlingane i verda.
Avdekka forfalskingar
I 2012 skulle eit norskleia prosjekt søke Årstein Justnes er professor i bibelvitskap ved UiA.
midlar til å forske på delar av Qumran­ Foto: Eva Kylland.
materialet (sjå faktaboks) som blei funne
mot slutten av 1940­talet. Då forskarane
fekk høyre om dei nye fragmenta som var
komne til Noreg, bestemte dei seg for å publisert mange artiklar om fleire av
inkludere desse i søknaden. fragmenta i den tru at dei var ekte.
– Å forske på desse fragmenta var ikkje
kontroversielt i det heile den gongen i Utan dokumentert opphav
bibelvitskaplege kretsar, seier Justnes, som Professoren trur historia til Dødehavs­
t vi blei lurt slik vi blei, ser var med i forskargruppa. rullane er ein del av forklaringa på kvifor
frykteleg idiotisk ut no i 2020, Prosjektet fekk pengar og gjekk falske fragment så enkelt fekk innpass.
A men tilnærminga vår verka heilt framover. Utanlandske forskarar blei Fleirtalet av dei opphavlege Dødehavs­
fornuftig den gongen. Det var ei anna tid. tilknytta for å vere med på undersøkinga rullane ble funne av beduinar og har
Vi var fanga i ein fagtradisjon som av dei nye fragmenta. Etter eit par år byrja strengt tatt ikkje dokumentert opphav.
forklarer veldig mykje av handlingane det å demre for forskarane at noko var Heilt sidan dei første bokrullane blei
våre, seier Årstein Justnes. gale. I 2014–16 var Justnes med på å funne, har det dessutan vore ei tett
Han er professor i bibelvitskap ved avdekke at ni av fragmenta i Schøyen­ kopling mellom antikvitetsmarknaden og
Universitetet i Agder (UiA) og fortel om samlinga var falske. Forskarane mistenkte forskarane.
oppdaginga som skulle snu opp ned på også at mange fleire av «post 2002­frag­ – I 2012, då vi starta det aktuelle
dødehavsrullforskinga han var involvert i menta» var falske. Det internasjonale prosjektet, var ikkje dette problematisert i
for nokre år sidan. forskingsmiljøet, Justnes sjølv inkludert, det heile. Spørsmålet om opphavet til
Dødehavsrullane inkluderer dei eldste hadde ukritisk teke dei inn i varmen. ulike manuskript, også kalla proveniens­
kopiane av bøkene i Den hebraiske Sjølv måtte han stoppe seks forskings­ forsking (sjå faktaboks), har i liten grad
bibelen, også kalla Det gamle testamentet. artiklar han hadde på veg om fragmenta. interessert dei som forskar på Dødehavs­
Originaltekstane til desse bøkene finst Avsløringa av forfalskingane blei for alvor rullane.
ikkje lenger, så då Dødehavsrullane blei kjend i 2017 gjennom fleire andre Dette hadde gjort miljøet dårleg rusta
oppdaga på 1940­ og 1950­talet, førte det til publikasjonar frå prosjektet. Då hadde for å møte forfalskingar, viser Justnes i
ein revolusjon i forskinga. Kanskje kunne forskarar rundt om i verda allereie boka «De falske fragmentene og forskerne

FORSKNINGSETIKK | NR. 1 | 2020 17