Page 19 - Forskningsetikk 1-2020

Dødehavsrullane

Rullane blei funne i 11 holer nær
Qumran på Vestbreidda, nordvest for
Dødehavet, på 1940- og 1950-talet.
Bokrullane stamma frå mellom år 250
før vår tids rekning og år 70 etter vår
tidsrekning.

Nokre hadde vore lagra ståande i leir -
krukker og var godt bevarte. Jesaja-
rullen var for eksempel 7,4 meter lang.
Dei fleste av rullane hadde likevel
hamna på holegolva, og det var berre
småbitar igjen av dei, under lag av jord
og møkk frå rotter og flaggermus.

– Avsløringa av dei falske dødehavsrullfragmenta var viktig for å øydelegge marknaden for desse, Beduinar fann størstedelen av
men det er kanskje like interessant å sjå kva som blir konsekvensen for akademisk praksis, seier Dødehavsrullane, og ein stor del av
Josephine Munch Rasmussen, arkeolog ved UiA. Foto: Eva Kylland.
dei hamna på antikvitetsmarknaden
med uklar eigarhistorikk og uklare
funn omstende.

tid, og faga som har som mål å granske manuskriptforskingsmiljøa i form av ei
forhistoria. kritisk nyorientering, som ikkje berre kan
– Erkjenninga av den nyare historia til knytast til avsløringa av dei falske
gjenstandane – biografien om du vil, er dødehavsrullfragmenta. Vi kan ikkje forstå Proveniens i
veldig varierande og legg føringar på kva den etiske blindsona til tekstforskarane forskings etikken
slags tolkingar vi gjer, seier ho. utan å sjå til diskusjonen om avkolonisering
Spørsmåla som Justnes og kollegaene av akademia, meiner Munch Rasmussen. Forskarar bør unngå forsking på
stiller om metode, korleis dei skaffar – Ein del forskingstradisjonar er kulturgjenstandar med omstridd
materiale og legitimiteten til materialet framleis bundne opp i ulike former for opphav, ifølge forskingsetiske retnings-
dei held på med, ser arkeologen som ei kolonial appropriasjon. Dette er eit linjer for samfunnsvitskap, humaniora,
opning mot hennar eiga felt. historisk fenomen som har halde fram, juss og teologi. Dersom ein likevel
– Eg har opplevd dette som heilt berre i ny form. I kolonitida reiste ein forskar på slikt materiale, skal det vere
banebrytande. Ingen andre tekstforskarar rundt og raska med seg ting. No går dette openheit kring opphavs- og eigar-
hadde tort å gjere dette før, fortel Munch føre seg meir indirekte gjennom organisert historikken.
Rasmussen. plyndring, seier arkeologen.
Ho har vore ein viktig samtalepartner Plyndringane fôrar ein internasjonal Forskarar og forskingsinstitusjonar må
for Justnes. I forordet til boka om dei marknad der mottakarane er både heller ikkje på andre måtar medverke til
falske fragmenta får ho takk for å ha gitt samlarar, museum, utdanningsinstitusjonar, plyndring, tjuveri eller tvilsam omsetjing
forfattaren den smertefulle nøkkelen til å forskarar og andre. Munch Rasmussen av kulturminner. Ein må vere særleg
forstå historia. Nøkkelen for Justnes var meiner det vanlege argumentet om at merksam på opphavs- og eigarhistoria,
nemleg forståinga av forskarane si rolle. «forskinga mi er så viktig at den trumfar utvise aktsemd og ikkje tileigne seg
Munch Rasmussen sit også i det etiske alt», er problematisk. (eller andre) kulturgjenstandar som
rådet for prosjektet Justnes no er leiar for. – For det stoppar ikkje der. Kva skal ikkje er komne fram på ein open, reieleg
ein for eksempel gjere med materialet og etterprøvbar måte.
Avkolonisering etter kvart? Skal det førast attende? Til
Arkeologen skildrar ei pågåande bryting i kven? Og kva kan du eigentleg få fram av

FORSKNINGSETIKK | NR. 1 | 2020 19